วันพฤหัสบดีที่ 27 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2563

วิชาธรรม นักธรรมชั้นเอก 2546


ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม  นักธรรมชั้นเอก
สอบในสนามหลวง
.. ๒๕๔๖

 

.
บาลีแสดงปฏิปทาแห่งนิพพิทาว่า  เย  จิตฺตํ  สญฺญ เมสฺสนฺติ  โมกฺขนฺติ  มารพนฺธนา  ผู้ใดสำรวมจิต ผู้นั้นจักพ้นจากบ่วงแห่งมาร

.
คำว่า  บ่วงแห่งมาร  ได้แก่อะไร ?

.
อาการสำรวมจิต คืออย่างไร ?
.
.
ได้แก่วัตถุกาม คือ รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ อันน่าใคร่ น่าปรารถนา น่าชอบใจ ฯ

.
อาการสำรวมจิตมี ๓ ประการ คือ
      ) สำรวมอินทรีย์มิให้ความยินดีครอบงำ ในเมื่อเห็นรูป ฟังเสียง ดม
          กลิ่น ลิ้มรส ถูกต้องโผฏฐัพพะ อันน่าปรารถนา
      ) มนสิการกัมมัฏฐานอันเป็นปฏิปักษ์ต่อกามฉันท์ คือ อสุภและ
          กายคตาสติ หรืออันยังจิตให้สลด คือมรณสติ
      ) เจริญวิปัสสนา คือพิจารณาสังขารแยกออกเป็นขันธ์ สันนิษฐาน
          เห็นเป็นสภาพไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ฯ
.
.
นิพัทธทุกข์ หมายถึงทุกข์อย่างไร ?

.
ในทุกข์ ๑๐ อย่าง ความร้อนใจ หรือความถูกลงอาชญา จัดเป็นทุกข์เช่นไร ?
.
.
หมายถึง ทุกข์เนืองนิตย์ หรือทุกข์เป็นเจ้าเรือน ได้แก่ หนาว ร้อน หิว ระหาย ปวดอุจจาระ ปวดปัสสาวะ ฯ

.
จัดเป็นวิปากทุกข์ ฯ

.
.

ในวิมุตติ ๕ อย่างไหนเป็นโลกิยะ อย่างไหนเป็นโลกุตตระ ?


.
พระบาลีว่า  ปญฺาย  ปริสุชฺฌติ   บุคคลย่อมหมดจดด้วยปัญญา  มีอธิบายอย่างไร ?
.
.
ตทังควิมุตติ  วิกขัมภนวิมุตติ  เป็นโลกิยะ
สมุจเฉทวิมุตติ  ปฏิปัสสัทธิวิมุตติ  นิสสรณวิมุตติ  เป็นโลกุตตระ ฯ

.
มีอธิบายว่า บุคคลทำบาปเอง ย่อมเศร้าหมองเอง ไม่ทำบาปเอง ย่อมหมดจดเอง
ความหมดจดและความเศร้าหมองเป็นของเฉพาะตน คนอื่นยังคนอื่นให้หมดจดหาได้ไม่ ฯ
.
เนื้อความในภารสูตรว่า  ปลงภาระอันหนักเสียแล้ว ไม่ถือเอาภาระอันอื่น  ถามว่า

.
คำว่า  ภาระอันหนัก   ได้แก่อะไร ?

.
การถือและการปลงภาระอันหนักนั้น หมายถึงอะไร ?
.
.
ได้แก่ ปัญจขันธ์ ฯ

.
การถือ หมายถึง การถือด้วยอุปาทาน การปลง หมายถึง การถอนอุปาทาน ฯ
.
.

คติ คือภูมิเป็นที่ไปของสัตว์ผู้ตายแล้ว เป็นอย่างไร ?


.
มีบาลีแสดงอุทเทสเกี่ยวกับคตินั้น ว่าอย่างไร ?
.
.
เป็น ๒ คือ ทุคติ ภูมิเป็นที่ไปข้างชั่ว ๑ สุคติ ภูมิเป็นที่ไปข้างดี ๑ ฯ

.
มีบาลีแสดงอุทเทสว่า ดังนี้
      ) จิตฺเต สงฺกิลิฏฺเ ทุคฺคติ ปาฏิกงฺขา
          เมื่อจิตเศร้าหมองแล้ว ทุคติเป็นอันต้องหวัง 
      ) จิตฺเต อสงฺกิลิฏฺเ สุคติ ปาฏิกงฺขา
          เมื่อจิตไม่เศร้าหมองแล้ว สุคติเป็นอันหวังได้ ฯ

.
.
พระบรมศาสดาทรงชักนำบุคคลให้บำเพ็ญสมาธิ เพราะทรงเห็นประโยชน์อย่างไร ?

.
พระพุทธจรรยาแห่งพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ในการทรงแสดงธรรมเร้าใจนั้น ด้วยอาการอย่างไรบ้าง ?
.
.
เพราะทรงเห็นว่า จิตใจของบุคคลเมื่อได้อบรมดีแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อประโยชน์ใหญ่ ย่อมรู้เห็นตามเป็นจริง ดังพระบาลีว่า สมาหิโต ยถาภูตํ ปชานาติ ผู้มีจิตเป็นสมาธิแล้ว ย่อมรู้ตามเป็นจริง

.
ด้วยอาการ ๔ คือ
      . สนฺทสฺสนา    อธิบายให้เห็นแจ่มแจ้ง ให้เข้าใจชัด
      . สมาทปนา    ชวนให้มีแก่ใจสมาทาน คือทำตาม
      . สมุตฺเตชนา   ชักนำให้เกิดอุตสาหะอาจหาญเพื่อจะทำ
      . สมฺปหํสนา    พยุงให้ร่าเริงในอันทำ ฯ
.
.

บุคคลในโลกนี้ เมื่อจัดตามจริต มีกี่ประเภท ? อะไรบ้าง ?


.
นิวรณ์ ๕ อย่างไหนสงเคราะห์เข้าในจริตอะไร ?
.
.
มี ๖ ประเภท คือ
      คนราคจริต ๑
      คนโทสจริต ๑
      คนโมหจริต ๑
      คนสัทธาจริต ๑
      คนพุทธิจริต ๑
      คนวิตักกจริต ๑ ฯ



.
      กามฉันท์         สงเคราะห์เข้าในราคจริต 
      พยาบาท         สงเคราะห์เข้าในโทสจริต
      ถีนมิทธะ         สงเคราะห์เข้าในโมหจริต 
      อุทธัจจกุกกุจจะ สงเคราะห์เข้าในวิตักกจริต 
      วิจิกิจฉา          สงเคราะห์เข้าในโมหจริต ฯ
.
.
ปริยัติธรรม หมายถึงอะไร ?  ที่ได้ชื่ออย่างนั้นเพราะเหตุไร ?

.
ธรรมทั้งปริยัติ ปฏิบัติ และปฏิเวธ มีคุณโดยย่ออย่างไร ?
.
.
หมายถึง พุทธวจนะทั้งสิ้น ฯ ที่ได้ชื่อว่าปริยัติธรรม   เพราะเป็นธรรมต้อง
เล่าเรียนศึกษาให้รู้รอบคอบด้วยดี ฯ

.
มีคุณโดยย่ออย่างนี้
      ปริยัติธรรม    มีคุณคือ ให้รู้วิธีบำเพ็ญ ศีล สมาธิ ปัญญา
      ปฏิบัติธรรม    มีคุณคือ ทำกาย วาจา ใจ ให้บริสุทธิ์จนบรรลุ
                       มรรค ผล นิพพาน
      ปฏิเวธธรรม    คือ  มรรค ผล นิพพาน     มรรคผลนั้น   มีคุณคือ ละกิเลสเป็นสมุจเฉทปหาน   ส่วนนิพพาน  มีคุณคือ   ดับเพลิงกิเลสและกองทุกข์ได้ทั้งหมด ฯ
.
.

ความกำหนดรู้อย่างไร จัดเป็นลักษณะของวิปัสสนาภาวนา  ?


.
ผู้เจริญวิปัสสนาภาวนา พึงรู้ฐานะทั้ง ๖ ก่อน ฐานะทั้ง ๖ นั้น คืออะไรบ้าง ?
.
.
ความกำหนดรู้ว่า สังขารทั้งปวงเป็นของไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา เป็นลักษณะของวิปัสสนาภาวนา ฯ

.
ฐานะทั้ง ๖ คือ
      อนิจจะ           ของไม่เที่ยง ๑
      อนิจจลักษณะ   เครื่องหมายที่จะกำหนดรู้ว่าไม่เที่ยง ๑
      ทุกขะ            ของที่สัตว์ทนยาก ๑
      ทุกขลักษณะ     เครื่องหมายที่จะให้กำหนดรู้ว่าเป็นทุกข์ ๑
      อนัตตา           สภาวะมิใช่ตัวมิใช่ตน ๑
      อนัตตลักษณะ   เครื่องหมายที่จะให้กำหนดรู้ว่าเป็นอนัตตา ๑ ฯ
๑๐.
๑๐.
พระคิริมานนท์หายจากอาพาธหนัก เพราะฟังธรรมอะไร ? ใครเป็นผู้แสดง ?

๑๐.
ข้อว่า  สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจสญฺา ความจำหมายความไม่เที่ยงในสังขารทั้งปวง  มีใจความว่าอย่างไร ?
๑๐.
๑๐.
เพราะฟังคิริมานนทสูตร ฯ พระอานนทเถระ เป็นผู้แสดง ฯ

๑๐.
มีใจความว่า  ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมเบื่อหน่าย ย่อมระอา ย่อมเกลียดชัง แต่สังขารทั้งปวง


ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น