วิชาธรรม นักธรรมชั้นเอก 2551

ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม  นักธรรมชั้นเอก

สอบในสนามหลวง

วันเสาร์ ที่ ๒๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๑

๑.       ความเป็นอนัตตาแห่งสังขาร พึงกำหนดรู้ด้วยอาการอย่างไรบ้าง ?

๑.       ด้วยอาการดังนี้ คือ

          ๑. ไม่อยู่ในอำนาจ หรือฝืนความปรารถนา

          ๒. แย้งต่ออัตตา

          ๓. ความเป็นสภาพหาเจ้าของมิได้

          ๔. ความเป็นสภาพสูญ ฯ

๒.       พระบาลีว่า  สิญฺจ ภิกฺขุ อิมํ นาวํ  แปลว่า ภิกษุ  เธอจงวิดเรือนี้  
คำว่า เรือ และคำว่า วิด ในที่นี้ หมายถึงอะไร ?

๒.       เรือ หมายถึง อัตภาพร่างกาย

          วิด หมายถึง บรรเทากิเลสและบาปธรรมเสียให้บางเบา จนขจัดได้ขาด ฯ

๓.       บาลีอุทเทสว่า วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ ญาณํ โหติ  แปลว่า เมื่อหลุดพ้นแล้ว ญาณว่าหลุดพ้นแล้ว ย่อมมี  ใครเป็นผู้หลุดพ้น ?   และหลุดพ้นจากอะไร ?

๓.       จิตเป็นผู้หลุดพ้น ฯ   พ้นจากอาสวะ ๓ ฯ

 ๔.       สอุปาทิเสสนิพพาน กับ อนุปาทิเสสนิพพาน ต่างกันอย่างไร ?  

พระบาลีว่า เตสํ วูปสโม สุโข ความเข้าไปสงบแห่งสังขารเหล่านั้น   เป็นสุข จัดเป็นนิพพานชนิดใด ?

๔.       ต่างกัน  คือ สอุปาทิเสสนิพพาน เป็นความดับกิเลสที่ยังมีเบญจขันธ์เหลือ ส่วนอนุปาทิเสสนิพพาน เป็นความดับกิเลสที่ไม่มีเบญจขันธ์เหลือ ฯ   เป็นอนุปาทิเสสนิพพาน ฯ

๕.       นิพพิทา คืออะไร ?  บุคคลผู้ไม่ประสบลาภยศสรรเสริญสุข
จึงเบื่อหน่ายระอาอย่างนี้  จัดเป็นนิพพิทาได้หรือไม่ ? เพราะเหตุใด ?

๕.       คือ ความหน่ายในเบญจขันธ์หรือในทุกขขันธ์ด้วยปัญญา ฯ  จัดเป็นนิพพิทาไม่ได้ ฯ เพราะความเบื่อหน่ายดังที่กล่าวนั้น เป็นความท้อแท้ มิใช่เป็นความหน่ายด้วยปัญญา ฯ

๖.       ในส่วนสังสารวัฏ  สัตวโลกตายแล้วมีคติเป็นอย่างไร ?   จงอ้างบาลีประกอบ

๖.       มีคติเป็น ๒  คือ

สุคติ   มีบาลีว่า  จิตฺเต อสงฺกิลิฏฺเฐ  สุคติ  ปาฏิกงฺขา

และ ทุคติ   มีบาลีว่า   จิตฺเต สงฺกิลิฏฺเฐ  ทุคฺคติ  ปาฏิกงฺขา ฯ  

๗.       ผู้จะเจริญวิปัสสนาภาวนา พึงศึกษาให้รู้จักธรรม ๓ ประการ      อะไรบ้าง ?

๗.       ธรรม ๓ ประการ  คือ

          ๑. ธรรมเป็นภูมิเป็นอารมณ์ของวิปัสสนานั้น  (มีขันธ์ ๕ เป็นต้น)

          ๒. ธรรมเป็นรากเหง้า เป็นเหตุเกิดขึ้นตั้งอยู่ของวิปัสสนานั้น 
             (คือสีลวิสุทธิและจิตตวิสุทธิ)

          ๓. ตัว คือ วิปัสสนานั้น  (คือ วิสุทธิ ๕ ที่เหลือ) ฯ

๘.       วิปัลลาส คืออะไร ?   แบ่งตามจิตและเจตสิกได้กี่ประเภท ?      อะไรบ้าง ?

๘.       คือ  กิริยาที่ถือโดยอาการวิปริตผิดจากความเป็นจริง ฯ

          แบ่งได้ ๓ ประเภท ฯ

คือ  ๑. สัญญาวิปัลลาส  ๒. จิตตวิปัลลาส  ๓. ทิฏฐิวิปัลลาส ฯ

๙.       จริต คืออะไร ? เพราะเหตุใดจึงต้องเจริญกัมมัฏฐานให้เหมาะกับจริต

­­­        ของตน ?

๙.       คือ ความประพฤติเป็นปกติของบุคคล ฯ

เพราะ กัมมัฏฐานแต่ละอย่างก็เป็นที่สบายของคนแต่ละจริต  ถ้าเจริญไม่เหมาะกับจริต  กรรมฐานก็จะสำเร็จได้โดยยาก ฯ 

๑๐.     อารมณ์ของสติปัฏฐาน มีอะไรบ้าง ?  
          ภิกษุผู้เจริญสติปัฏฐานพึงมีคุณสมบัติอะไรบ้าง ?

๑๐.     มี  กาย  เวทนา  จิต  ธรรม ฯ

พึงมี    ๑. อาตาปี  มีความเพียรเผากิเลส

๒. สัมปชาโน  มีสัมปชัญญะ

๓. สติมา  มีสติ ฯ

***********